Aktualności

Pokrzywa zwyczajna – Medycyna dawna i ludowa Autor: Jakub Babicki

Dawno temu kiedy praktyki lecznicze wiązały się jeszcze z telepatią i wpływem gwiazd na biosferę, wiele uwagi poświęcano korelacjom roślin z kosmosem, a także symboliką mistyczną. W myśl tych zasad dobierano surowce wedle ich sygnatur energetycznych. Z tych ciekawych czasów wywodzi się koncept mieszaniny dziewięciu ziół, które potrafią wygonić wszelkie robaki i zwalczać najgroźniejsze schorzenia. Później receptura w różnych formach przetrwała w kolejnych epokach, choć skład owej „złotej 9-tki” różnił się w zależności od regionu i tradycji społecznych w nim panujących. Co ciekawe w skład leczniczej mieszanki wchodziły najczęściej rośliny uznawane za chwasty, które ludzie często częstują na swych uprawach środkami chemicznymi lub w lepszym wypadku kosiarką. Na leczniczą zupę składały się zamiennie kompozycje: podbiału, tasznika, dziurawca, przytuliny, mniszka, szczawika, krwawnika, babki, werbeny lub pokrzywy, bylicy, bluszczyku kurdybanka, podagrycznika, skrzypu polnego, stokrotki, gwiazdnicy i innych. „Zielony wojownik” w postaci pokrzywy niemal zawsze był pod ręką i często stawał się głównym składnikiem takowej mieszanki. Zaprzęgając wiedzę z zakresu fitochemii możemy faktycznie zweryfikować dzisiaj aktywność farmakologiczną „mistycznej zupy” i po raz kolejny przyznać naszym przodkom rację. Bowiem analizując skład chemiczny nawet kilku surowców z powyższych list odkryjemy, że każda z osobna posiada znaczące właściwości lecznicze: przykładowo kłącze pokrzywy zawiera przeciwnowotworowe lektyny, ziele tasznika – tyraminę, działa pobudzająco i przyśpiesza procesy myślenia, z kolei kąpiel w zielu wrotyczu zawierającym tujon, poskutkuje odrobaczeniem skóry.

Pokrzywa zwyczajna – Medycyna dawna i ludowa

W medycynie ludowej stosowano przetwory z pokrzywy jako środki hamujące krwawienia (wkładano nawet liście do nosa), przeciwko świerzbowi, w schorzeniach reumatycznych, artretycznych, nerwobólach. Popularna było jako lek zewnętrzny i wewnętrzny. Chore i obolałe członki biczowano szczytem pędów pokrzywy, obmywano naparem z liści zmiany skórne, a świeży sok z ziela stosowano jako środek ogólnie wzmacniający, pobudzający układ immunologiczny, a także działający moczopędnie, wiatropędnie, czyszczący krew w chorobach wątroby, woreczka żółciowego, puchlinie wodnej, nieregularnym miesiączkowaniu kamicy nerkowej, schorzeniach przewodu moczowego, zaparciach, biegunkach lub nerwicy. Dodatkowo zewnętrznie jako lek przeciwgnilny i przyśpieszający gojenie, na wrzody, liszaje i czyraki. Dawni lekarze XVI i XVII wieku polecali pokrzywę jako surowiec przeciwwzdęciowy, zwiększający pobudliwość płciową, leczący wrzody, rany, śledzionę, a nawet raka. Popularna pokrzywa była również na choroby reumatoidalne oraz w zaburzeniach miesiączkowania – zarówno jako środek pobudzający proces krwawienia, jak i zapobiegający nadmiernej stracie krwi miesiączkowej.

Tradycyjni zielarze i zielarki, jak i później lekarze zalecali pokrzywę jako doskonały środek remineralizujący (mangan, żelazo, magnez, potas, krzem, wapń), odżywczy i tonizujący organizm. Kiedy nadchodziła wiosna należało zbierać młode liście i dodawać do sałatek, herbatek, zup i w ten sposób ostatecznie obudzić soki organiczne, zwiększyć chęć do życia i wyjść z zimowego snu. Odpowiednie użycie pokrzywy w okresie wiosennym i późniejszym zapewniało zdrowie, elastyczność, witalność już do końca roku. Ważne w zastosowaniu były również nasiona pokrzywy. Warzone z winem pito przy zatruciu grzybami, rtęcią, ukąszeniach owadów i zatruciach szalejem. Podagrę leczono za pomocą maści z sadła niedźwiedziego utartego z liśćmi i nasionami. Semen Urticae rozniecał też żar miłości. Grecki lekarz Dioskurydes mówił: „nasiona pokrzywy pite z winem pobudzają żądze do nieczystości i otwierają zablokowaną macicę”. Nasiona przez tradycjonalistów uważane są za skuteczny środek wzmacniający cielesną kondycję i pobudzający narządy płciowe. Możemy je zbierać jesienią i przechowywać w słoiku. Nasiona pokrzywy wzmacniają ciało i umysł, a u karmiących matek wspomagają czynności wydzielnicze gruczołu mlekowego. Zdaniem niektórych naukowców i zielarzy Semen Urticae, jako środek wzmacniający, dorównuje nawet importowanemu i drogiemu żeń-szeniowi (Panax ginseng).

Właściwości lecznicze

Oficjalnymi surowcami leczniczymi są ziele i korzeń z kłączami pokrzywy – Herba et Rhizoma cum radicibus Urticae. Ziele możemy ścinać jeszcze w trakcie rozkwitania pod koniec kwietnia i w maju. Młode ziele ma więcej wartości odżywczych. Poza tym od czerwca do września zbieramy surowiec w postaci liści, a także kwiaty i owoce pokrzywy, które zawierają sporo fitosteroli. Zebrane surowce suszymy szybko, cienkimi warstwami w temperaturze do 40 stopni C. Długie suszenie zubaża surowiec z witamin. Korzeń wraz z kłączem pozyskujemy późną jesienią, wczesną wiosną lub zimą, przy czym w zimę ma on najwięcej substancji czynnych. Po zbiorze należy je szybko umyć i wysuszyć w temperaturze do 50 stopni C. Substancje czynne zawarte w zielu i liściu pokrzywy sprawią, że przetwory sporządzone z tych surowców zadziałają: moczopędnie, saluretycznie, przeciwkrwotocznie, pobudzą krążenie krwi (działanie rozgrzewające), odżywczo, hipoglikemicznie (obniżają poziom glukozy we krwi), przeciwmiażdżycowo, odtruwająco, przeciwkamiczo (utrudniają tworzenie kamieni moczowych), regulują przemianę materii, pobudzą procesy odnowy (regeneracji) tkanek, krwiotwórczo (zwiększą poziom krwinek czerwonych i hemoglobiny we krwi). Ponadto pokrzywa hamuje stany zapalne w układzie moczowym i przewodzie pokarmowym. Jako środek czyszczący krew hamuje resorpcję zwrotną i wyraźnie eliminuje chlorki, mocznik i szkodliwe produkty przemiany materii. Dzięki temu poprawia się stan zdrowotny osób cierpiących na choroby o podłożu reumatycznym. Herbata z ziela lub liści pomoże przy egzemie, pryszczach i problemach ze skórą, a także chorobach śledziony, chorobach autoimmunologicznych (alergie – katar sienny), anemii, problemach z porostem włosów. Ponadto odkryto, że substancje zawarte w korzeniu i liściach pokrzywy pobudzają wytwarzanie interferonu i antygenów wirusowych, czyli substancji zapewniających prawidłowe funkcjonowanie sytemu odpornościowego. Uzyskamy tu więc działanie immunostymulujące, co może być pomocne we wspomagającej kuracji antynowotworowej. Preparaty z ziela i liści zastosowane zewnętrznie wykazują wyraźne działanie przeciwłojotokowe, przeciwłupieżowe, przeciwtrądzikowe, wzmacniające cebulki włosów, odżywcze dla skóry, poza tym leczą wypryski, trądzik, łojotokowe zapalenie skóry, poprawiają ukrwienie i koloryt skóry. Jako środek na porost włosów najlepszy jest wywar, macerat lub intrakt z korzenia pokrzywy, który wzmacnia wygląd i cebulki włosów i jest w stanie zatrzymać łysienie androgenne, a także zapewnić pomoc w psychosomatycznej utracie włosów na tle nerwowym i stresogennym.

Równie cennym, jeśli nie cenniejszym, surowcem jest korzeń z kłączami pokrzywy. Wodno-alkoholowe wyciągi z surowca obniżają stężenie SHBG (przenośnikowego wiążącego białka), czyli globuliny wiążącej hormony płciowe: androgeny i estrogeny. Hamują też aromatazę i słabo obniżają aktywność 5-alfa-reduktazy (enzym rozkładający testosteron do 5-alfa-dihydroksytestosteronu). Aromataza jest kluczowym enzymem biosyntezy hormonów sterydowych, pozwalających na konwersję androgenów: testosteronu, androstedionu w estron i 17-B-estradiol. Wyciągi z korzenia i kłączy zawierają inhibitory elastazy leukocytowej, cyklooksygenazy i 5-lipooksygenazy przez co działają przeciwzapalnie i pozwalają utrzymać homeostazę organizmu na prawidłowym poziomie. Dzięki tym właściwościom macerat lub wyciąg podany doustnie pomoże w astmie i alergicznym nieżycie nosa. Surowiec stymuluje limfocyty T (białe krwinki, które przechowują pamięć o wszystkich przebytych przez nas infekcjach, bez nich system odpornościowy staje się bezbronny – wirus HIV atakuje właśnie limfocyty T), dzięki czemu podnosi odporność organizmu. Ponadto podziemne części pokrzywy zwiększają diurezę i wytwarzanie potu, zmniejszają ból, obrzęk i stan zapalny gruczołu krokowego oraz regulują procesy przemiany materii, obniżają poziom glukozy, lipidów i cholesterolu we krwi, a także poprawiają krążenie krwi wraz z samopoczuciem psychicznym. Preparaty z korzenia i kłącza będą pomocne w leczeniu chorób reumatycznych i dermatologicznych ze względu na ich działanie przeciwzapalne, odtruwające i regenerujące. Wyciągi przyśpieszą gojenie ran, naskórnikowanie i ziarninowanie skóry, czyli regenerację tkanki łącznej i nabłonkowej. Dodatkowo wyciąg użyć można przy suchym kaszlu, oczyszczaniu nabłonka oddechowego i wspomagająco przy oczyszczaniu zatok bocznych nosa. Jeśli chodzi o przeciwnowotworowe lektyny, to najlepiej zrobić macerat ze świeżych kłączy. Kiedyś kłącza zalewano gorącym winem przy puchlinie wodnej, zatrzymaniu moczu, czy skłonności do zakażeń przewodu moczowego.

O leczniczych właściwościach pokrzywy z Dr Jamesem Duke’em

Od wieków społeczności na całym świecie stosowały pokrzywę na nosowe i oddechowe dolegliwości: kaszel, cieknący katar, nieżyt górnych dróg oddechowych, astmę, krztusiec, czy gruźlicę. Znany propagator ziół dr Andrew Weil, profesor University of Arizona College of Medicine w Tuscon przyznał, że nie widział niczego tak spektakularnego, jak wyleczenie kataru siennego liofilizowanymi liśćmi pokrzywy. Pokrzywa zawiera znaczną ilość minerału, który może zwiększyć dwukrotnie poziom estrogenu, który testowany w kilku badaniach miał wpływ na polepszenie pamięci krótkotrwałej i poprawy nastroju u osób cierpiących na chorobę Alzheimera. Badacze podawali codziennie 67 mężczyznom w wieku około 60 lat, cierpiących na łagodny przerost gruczołu krokowego, kilka łyżeczek wyciągu z pokrzywy. Stwierdzono, że zioło to znacząco obniżyło potrzebę wielokrotnego oddawania moczu w ciągu nocy. Niemieccy fitoterapeuci rekomendują od dwóch do trzech łyżeczek wyciągu dziennie, aby złagodzić objawy przerostu gruczołu krokowego. Pokrzywa jest też sprawdzonym remedium na rwę kulszową. W tym celu zrywamy świeże łodygi i okładamy bolesne miejsce. Mimo, że pieczenie jest dotkliwe, to wchodzi w skład procesu leczniczego. Parzenie wywołuje dezorientację układu nerwowego przez co podstawowy ból jest mniej dotkliwy, a poza tym substancje zawarte we włoskach wydają się uwalniać w organizmie naturalne czynniki przeciwzapalne. Podobną praktykę (okładania) można zastosować przy stwardnieniu rozsianym. Niektórzy pacjenci ze zdiagnozowanym SR odczuwali poprawę po użądleniu pszczoły. Efekt wywołany pokrzywą jest podobny, a na pewno lepiej użyć właśnie rośliny niż dawać się kąsać owadom. Rosyjskie badania wykazują, że oprócz znacznej ilości magnezu, napar z pokrzywy ma właściwości bakteriobójcze. Zawierające tę roślinę płyny do płukania ust i pasty do zębów likwidują kamień nazębny i zapalenie dziąseł. Pokrzywę stosować możemy, aby przeciwdziałać zespołowi napięcia przedmiesiączkowego. Kiedy działanie wątroby jest osłabione, metabolizuje ona estrogen zbyt powoli i przez to wpływa na utrzymanie jego wysokiego stężenia we krwi, co prowadzi do napięcia. Ponadto pokrzywa redukuje obrzęk i bóle piersi zatem warto podawać kobietom źle znoszącym ZNP napar z pokrzywy i równej części łopianu (Arctium).

piśmiennictwo: Dr Henryk Różański „Pokrzywa – Urtica w fitoterapii”, Dr James Duke „Zielona apteka”, Maria Polakowska „Leśne rośliny zielarskie”, Dr Wolf-Dieter Storl „Zioła lecznicze i magiczne”

592 wizyt(y)

sr-fb-share-4442429 sr-print-4731626sr-pdf-5377517sr-email-5126414