Aktualności

Pokrzywa zwyczajna – potęga medycyny ludowej Autor: Jakub Babicki

Pokrzywa zwyczajna jest chwastem, którego wszędzie pełno. Można ją spotkać w lasach, przy okolicznych drogach, podwórzach lub na łąkach, gdzie najczęściej rośnie licznymi grupami. Od lat uznawana była za nieocenioną roślinę leczniczą, która w medycynie ludowej na całym świecie zawsze stała na honorowym miejscu. Kiedy się jej dotknie szczypie i kłuje, a na skórze pojawiają się piekące bąble. Dzieje się tak za sprawą włosków parzących umiejscowionych na liściach, które nawet przy delikatnym muśnięciu wstrzykują pod skórę podobne do jadu węży lub pszczół toksalbuminy oraz histaminy i kwas mrówkowy. Wierzono, że tylko dziewica może dotykać pokrzywy bez obaw o poparzenie. Nawet jeśli już dojdzie do podrażnienia skóry, to w myśl starych zasad zielarskich antidotum należy szukać gdzieś blisko – oparzenia pokrzywowe leczono więc szczawiem (Rumex) lub komosą strzałkowatą (Chenopodium bonus) w postaci okładów z rozdrobnionych liści. Bardzo skuteczny przeciw powodującym opuchnięcia histaminom jest również niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera), czy niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere). Istnieją wszakże recepty medycyny ludowej mówiące, że wejście w pokrzywy jest dobre dla skóry i ogólnie wzmacnia organizm więc „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”. Nazwa łacińska Urtica oznacza dosłownie „paląca” i oznacza to również palenie złych energii, gdyż w dawnych czasach powieszenie w izbie pęku pokrzyw chroniło dom przed negatywnymi energiami. Pokrzywa utożsamiana była przez pogańskie plemiona północy z rośliną boga piorunów. Wiązkę ziela wieszano pod dachem i chroniło to domostwo od złowieszczych piorunów. W niektórych wiejskich miejscowościach do dziś zachował się zwyczaj wrzucania do paleniska garści pokrzyw, gdy za oknem szaleje burza. Oprócz parząco-magicznych właściwości pokrzywy, znane było jej wszechstronne działanie lecznicze. Wielu wybitnych zielarzy uznawało ten zacny surowiec roślinny za fundamentalne narzędzie lecznicze rozniecające w organizmie soki życiowe i ochraniające przed wszelkimi chorobami. Dla Milarepy, wybitnego poety Tybetu żyjącego wysoko w górach oddającego się medytacji, jedynym pokarmem przez lata była właśnie pokrzywa, nawet na buddyjskich ikonografiach przedstawiano go z zieloną skórą. Urtica ponoć pomogła mu rozwinąć moce siddhi, czyli oświecenie i pełnie magicznej mocy. Dzięki niej stał się tak lekki, że był w stanie swobodnie zeskakiwać z gór do wioski w dole. Poza tym do XVII stulecia malowano świętą Marię w otoczeniu pokrzyw, co pokazuje dość dobitnie wybitne znaczenie tej rośliny i jeszcze większy szacunek, jakim ją darzono.

Pokrzywa zwyczajna (łac. Urtica dioica)
rodzina: Pokrzywowate – Urticae

inne nazwy: pokrzywa wielka, pokrzywa dupienna, żyruna, żyżka, parzawica, żyrucha, koprucha, koprycha

Pokrzywy to jednoroczne rośliny zielne lub byliny, do których zaliczyć można około 100 gatunków rozproszonych na całej kuli ziemskiej. Wiele z tych gatunków zostało później rozpoznanych jako synonimy typowej przedstawicielki rodziny pokrzywowatych, bohaterki niniejszej notki – pokrzywy zwyczajnej. Występuje w Europie, Afryce, Ameryce Północnej i Azji. Na całym świecie można spotkać różne jej gatunki, których charakterystycznym elementem są parzące włoski wytwarzające kwas mrówkowy, histaminy, czy toksalbuminy. Ponadto w niektórych rodzajach wykryto także kwas szczawiowy i kwas winowy (m.in. Urtica thumbergiana pochodząca z Azji). Reakcja uczuleniowa skóry po kontakcie z nimi ma różną rozpiętość. Czasami bąble znikają szybko, a skóra nawet się wzmacnia lub robi wrażliwsza, a czasem oparzenie pokrzywą może przejść w stan choroby zwany pokrzywką, która charakteryzuje się zapalnymi zmianami skórnymi w postaci bąbli o zróżnicowanych gabarytach. Z reguły dolegliwości mijają szybko, choć czasami mogą  utrzymać się około 6 tygodni (pokrzywka ostra), a nawet około 2-3 miesięcy (pokrzywka przewlekła). Pokrzywa nie jest rośliną groźną dla zdrowia, choć przy długim stosowaniu może dojść do podrażnień. Zdarzało się, że jeden z gatunków pokrzywy występujący w Nowej Zelandii zwany onagoga (Urtica ferox) zabijał konie, psy, a nawet zabił człowieka. Innym znanym gatunkiem rośliny jest pokrzywa żegawka (Urtica urens), która jest archeofitem występującym pospolicie na całym świecie. Istnieją raporty mówiące, że można ją spotkać w deszczowych lasach amazońskich. Ma podobne właściwości co pokrzywa zwyczajna.

Onagoga, czyli Urtica ferox z Nowej Zelandii

Pokrzywa zwyczajna jest rośliną wieloletnią o czterokanciastej łodydze, dorasta do 1-1,5 metra wysokości. Liście ma duże, podłużnie jajowate, sercowate u nasady, brzegiem grubo ząbkowane, długo zaostrzone, ogonkowe w ułożeniu na pędzie przeciwlegle. Kwiaty są drobne, oliwkowozielone, zwisające w wydłużonych gronach. Okwiat jest pojedynczy, czterodzielny. W kwiecie znajdziemy cztery pręciki i słupek o pędzelkowatym, kosmatym znamieniu. Owocem jest soczewkowaty orzeszek z jednym nasieniem. Pokrzywa jest byliną dwupienną, co oznacza, że pyłki kwiatowe i zalążnia znajdują się na oddzielnych „męskich” i „żeńskich” roślinach. Zapylenie następuje przy udziale wiatru, który przenosi pyłek kwiatowy na gotowe do zapylenia znamię. Nawet kiedy z wietrznymi dniami jest krucho nie przeszkadza to pokrzywie, gdzie w męskich kwiatach napięcie jest na tyle duże, że torebki pyłowe po zetknięciu się z porannymi promieniami słońca wybuchają i rozpylają w powietrzu chmurkę pyłku kwiatowego. Ta „miłosna prawidłowość” przeniosła się na tradycje ludowego wykorzystania pokrzywy jako środka rozniecającego pobudliwość płciową. Występuje w wilgotnych lasach liściastych, olszynach i zaroślach, na polanach śródleśnych, porębach i pastwiskach. Surowcem leczniczym jest liść pokrzywy – Folium Urticae, korzeń – Radix Urticae i ziele – Herba Urticae.

762 wizyt(y)

sr-fb-share-7823711 sr-print-3862801sr-pdf-7316184sr-email-6849113